نخستین خیابان تهران را یک دلقک ساخت

خیابان مولوی و یادگار اسماعیل بزاز، بعد از خیابان مختاری حالا به دومین تقاطع مهم خیابان وحدت اسلامی بدل شده است، اما نام اسماعیل بزاز روی هیچ تابلویی دیده نمی شود. ماجرا به دوره ای برمی گردد که رضا پهلوی دستور داد نام چهار شاعر بزرگ ایرانی را روی چهار خیابان بزرگ تهران بگذارند.

همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی:چند دهه از روزی که با دستور رضا پهلوی، نام مولوی به عنوان یکی از بزرگان شعر و ادب پارسی را روی یکی از خیابان های تهران گذاشتند سپری شده اما خوب است بدانید که در نخستین ماه‌ها و سال‌های تاسیس این خیابان، نام یک پیشه‌ور و به تعبیر عامیانه نام یک هنرمند روحوضی را روی آن گذاشته بودند.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

ماجرای تاسیس و نامگذاری خیابان مولوی را می توان در زمره اتفاقات تاریخی که در تهران قدیم رخ داده، قرار داد. داستان تاسیس این خیابان به دوره‌ای بر می‌گردد که ناصرالدین شاه تصمیم می گیرد تهران را بزرگ‌تر کند و دستور می‌دهد بعد از پرکردن خندق‌های تهران، خندق‌های جدید جای آنها بسازند. شاه به اطرافیانش قول داد که هر کسی خندق‌ها را پر کند، زمین های اطرافش را به عنوان دستخوش دریافت خواهد کرد. اسماعیل بزاز که دلقک درباز ناصرالدین شاه بود مسئولیت پر کردن خندق جنوبی تهران را پذیرفت.

نخستین خیابان تهران

نقل قول‌های زیادی درباره تلاش اسماعیل بزاز برای آبادانی محدوده خیابان مولوی وجود دارد. مرحوم «عباس منظرپور» در کتاب «در کوچه و خیابان» که شامل داستان‌های واقعی تهران قدیم است نوشته که بخت با اسماعیل بزاز یار بود که توانست محدوده خیابان مولوی را آباد کند. ماجرا از این قرار است که اسماعیل بزاز یک شب به مراسم عروسی پسر رئیس آجرپزها می‌رود و با گروه نمایشی که راه انداخته بود برنامه مفصلی اجرا می‌کند. فردای روز عروسی پدر داماد برای پرداخت دستمزد با اسماعیل بزاز ملاقات می‌کند اما اسماعیل بزاز پیشنهاد می‌دهد که به جای دستمزد، مصالح ساختمانی دریافت کند تا اطراف خندق را بسازد. پدر داماد همه مصالح‌سازها را بسیج می‌کند و آنقدر حواله لوازم بنایی برای اسماعیل‌بزاز می‌فرستند که او محدوده قابل توجه اطراف خندق را می‌سازد و آباد می‌کند. به همین راحتی اسماعیل بزاز یک گذرگاه پر رفت و آمد روی خندق می‌سازد و بازاری‌ها در این معبر مشغول به کار می‌شوند و کارشان حسابی رونق می‌گیرد. نخستین خیابان تهران این گونه سر و شکل گرفت و مردم به پاس زحمات اسماعیل بزاز نام او را روی این خیابان گذاشتند.

عاقبت کار خیر

تردیدی وجود ندارد که اسماعیل بزاز یکی از نام‌های ماندگار مهم و پرتکرار تاریخ تهران است و نقل قول‌های متفاوتی درباره او وجود دارد. «محمدحسن اعتمادالسلطنه» نویسنده و سیاستمدار نامدار عصر ناصری در کتاب «روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه» نوشته که اسماعیل بزاز برای خنداندن شاه و درباریان اعمال قبیحی انجام می‌داد. اعتماد السلطنه در بخشی از این کتاب به شوخی‌های قبیح اسماعیل بزاز هم اشاره کرده است. «ناصر نجمی» نویسنده و مترجم از اسماعیل بزار به عنوان مردی خوش قلب و انسانی شریف یاد کرده که در اواخر عمرش ضمن مطربی به کار بزازی می‌پرداخت و آنچه از کار مطربی و دلقکی به دست می‌آورد به فقرا و مستمندان می‌بخشید.» نقل قول هایی از این دست به واقعیت نزدیک است چرا که همدوره‌های اسماعیل بزاز بارها در خاطراتشان نقل کرده‌اند که او با دلقکی و لودگی از درباری‌ها پول می‌گرفت و بین فقرا تقسیم می‌کرد. به هرحال، اسماعیل بزاز در سال۱۲۶۸ از دربار خارج شد و برای زیارت خانه خدا به مکه رفت. او در اواخر عمرش به عنوان حاج اسماعیل بزاز بین مردم احترام داشت و به واسطه کارهای خیری که انجام می‌داد عاقبت به خیر شد. اسماعیل بزاز از پول‌هایی که در مدت کار کردن در دربار جمع‌ کرده بود، مسجدی در نزدیکی خانه‌اش ساخت.

از اسماعیل بزاز تا مولوی

خیابان مولوی و یادگار اسماعیل بزاز، بعد از خیابان مختاری حالا به دومین تقاطع مهم خیابان وحدت اسلامی بدل شده است اما نام اسماعیل بزاز روی هیچ تابلویی دیده نمی شود. ماجرا به دوره ای مربوط می شود که رضا پهلوی دستور داد نام چهار شاعر بزرگ ایرانی را روی چهار خیابان بزرگ تهران بگذارند. بعد هم خیابان اسمال بزاز به خیابان مولوی، خیابان علاء‌الدوله به خیابان فردوسی، خیابان جلیل‌آباد به خیابان خیام و خیابان لختی به خیابان سعدی تغییر نام دادند. نامگذاری این چهار خیابان حد فاصل سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۴ انجام شده است.

کد خبر 770637

• فیلم | میراث درخشانی که برای تهرانی‌ها به یادگار مانده است | از حراجی فشم تا آبگوشت باغی کن

• فیلم |خروسی که در سلسبیل وارد تجارت شد

• رسوم و آیین‌های اختصاصی تهرانی‌ها | سیزی پلو و کوکوسبزی در شب علفه

• مهارت طبخ این غذاها میراث ناملموس تهرانی‌ها است | والک پلو ، کوفته دست به گردن تا شش‌انداز آلوی کن

• حکایت عجیب مجازات «ماست بند» در خیابان شاهپور | ماست‌ها در این خیابان کیسه شد

• معروف‌ترین هنرهای تهران را بشناسید | عروسک نخودی از کجا آمد؟

• یادداشت | میراث ناملموس، روح پنهان این شهر است

• بیرانوند تیم جدیدش را مشخص کرد | اشتباه بزرگ پرسپولیس و ادعای فرد نزدیک به بیرانوند

• عکس | پیغام فوری عابدزاده به پرسپولیس؛ نگران دروازه نباشید پسر من هست!

• بیرانوند حتی سایه احمدرضا عابدزاده هم نیست | کوه هم باشی با رفتن به استقلال شکسته می شوی!

• بیرانوند در استقلال جایی ندارد ؛ به او نیاز نداریم | انتخاب اول بیرانوند باید پرسپولیس باشد

• درویش تکلیف بیرانوند را یکسره کرد | فوتبال ایران بی در و پیکر شده اما نه در پرسپولیس!

• بیرانوند بهترین گلر آسیاست و باید ۱۰۰ میلیارد به او بدهیم | علیرضا استقلالی است و خوشحالم به تیم محبوبش می آید!

• در سخت‌ترین دوره‌های تاریخ کشورمان حمایت‌های ایران را احساس کردیم

• عکس | پیغام فوری عابدزاده به پرسپولیس؛ نگران دروازه نباشید پسر من هست!

• کاپیتان استقلال رسما خداحافظی اش را پس گرفت | واکنش باشگاه به حرف های جدید حسین حسینی

• جلسه اضطراری نکونام با یک بازیکن | تصمیم سرمربی استقلال عوض شد!

• بیرانوند حتی سایه احمدرضا عابدزاده هم نیست | کوه هم باشی با رفتن به استقلال شکسته می شوی!

• جزئیات ادعای ربودن یوسف شهبازی از ایران و پخش ویدئوی اعترافات! | باند وفا و زکریا در ایران چه می‌کردند؟

• تکلیف بمب مشترک استقلال و پرسپولیس مشخص شد | درویش حرف آخر را به یحیی زد

• درویش تکلیف بیرانوند را یکسره کرد | فوتبال ایران بی در و پیکر شده اما نه در پرسپولیس!

• با رفتنت به استقلال باید دسته‌جمعی استعفا بدهیم | آتشفشانی که با تصمیم احتمالی گلر پرسپولیس روشن خواهد شد!

• تصاویر لحظه تیک آف ایرباس A۳۸۰ | طراحی جذاب این هواپیمای زیبا را ببینید

• بازگشت یک بازیکن به استقلال قطعی شد | جلسه با نکونام و توافق با آبی ها